AGÂHÎ

 

1871 yılında Şarkışla’nın Kılıççı köyünde doğmuştur. Babası Hamza iki kardeşiyle beraber Arapkir’in Mestmur köyünden Şarkışla’nın Hardal köyüne yerleşmiş, oradan da Kılıççı’ya gelmiştir. Hamza Kâhya’nın Dokuz kız üç erkek evladı olmuştur. Veli içlerinde en küçüğüdür. Asıl adı Veliyüddin olmakla beraber halk kısa ona Veli demiştir. Bir müddet köyündeki okula devam etmiş, daha sonra köyün ileri gelenlerinden dersler almıştır. Gençliğinde Kerem Ali Baba’nın müritlerinden olan Zileli Vacit (Kerem Alibaba Tekkesi dervişlerinden Derviş Mahmud)’le karşılaşmış, ondan erkan öğrenmiş ilminden yararlanmıştır. Alakilise köyünde Uryan Hızır Ocağına bağlı Rahim Ağa’nın oğlu Mustafa ile musahip olmuştur. Ankara, İstanbul, İzmir, Rodos yolu ile Beyrut’a, Eski Sivas Valisi (1894-1899) olan Beyrut Valisi Halil Halil Paşa’yı ziyarete gitmiş; orada bir müddet misafir kaldıktan sonra ondan aldığı tavsiye mektubunu da Mersin, Tarsus, Adana, Kayseri yolu ile Sivas Valisi Reşit Âkif Paşa’ya vermiştir. Vali de Agâhî’yi 1905’te Ağcakışla Tahsildarlığına atamıştır. Agâhî, 1911-1914 yıllarında da Pınarbaşı’nda Piyade Tahsildarlığı yapmış, Birinci Dünya Savaşının başlaması üzerine askere alınmış, Şarkışla’da Askerlik Şubesi yazıcılığına getirilmiştir. 1916 yılında koleraya yakalanan Agâhî, bu hastalıktan kurtulamayıp aynı yıl vefat etmiştir. Ailesinde bana verilen defterdeki notta da Agâhî’nin 1916’da öldüğü kayıtlıdır. Âşık Devranî (Hasan Tutal), Agâhî’ye 1914’te Kızılcakışla köyünde zehir verildiğini ve Agâhî’nin aynı gün Şarkışla’da vefat ettiği ifade etmiştir. Mazarı Şarkışla mezarlığındadır. 9 Eylül 2006 günü torunu Meryem Gerçek tarafından yaptırılan mezarının açılışı yapılmıştır. Agâhî, fiziki olarak uzun boylu yeşil gözlüdür. Agâhî’nin dört oğlu (Vahdi, Kâzım, Ali Rıza, Abdülaziz) ve 3 kızı (Zehra, Gürcü, Hayriye) olmuştur. 

Agâhî, ilk şiirlerinde Veli mahlasını kullanmakla beraber, sonraları Agâhî’yi tercih etti. Bu mahlası, Bektaşî tarikatine girdikten sonra mürşidi İsmail Hakkı Baba vermiştir. 

Alevî düşüncesine son derece hâkim olan Agâhî, şiirlerinde sık sık buna yer vermekten geri durmamıştır. Kerbelâ hadisesi, pençe-i âl-i aba, On iki İmam sevgisi ustalıklı bir şekilde kendisine yer bulmuştur. Bu yüzdendir ki, cemlerde Hatayî, Kul Himmet, Pir Sultan gibi ozanların yanı sıra Agâhî’nin de şiirleri okunmaktadır. Şiir tekniği çok sağlamdır. Koşma tipi şiirlerinin yanında beyitlerle vücuda getirdiği şiirler de vardır. Şiirleri, genellikle hece ölçüsüyledir, ancak aruz ölçüsüyle de şiirle yazmıştır. 

 

Sürmeli*

Seher vakti çaldım yârin kapısın

Baktım yârin kapıları sürmeli

Boş bulmadım otağının yapısın

Çıkageldi bir gözleri sürmeli

 

Açtırdım kapıyı girdim içeri

Aklımı başımdan aldı bir peri

Dedim sende buldum halis gevheri

Dedi yok yok bir mihenge sürmeli

 

Dedim ki ne kadar yüzümden bezdin

Etim kebap edip derimi yüzdün

Âşık katletmeye silah mı dizdin

Martinle mavzeri birden sürmeli

 

Dedim hiç yapı yok senin yapında

Oynanılmaz urganında ipinde

Ölenece bekleyim mi kapında

Dedi yok yok seni burdan sürmeli

 

Bu kevn ü mekânı tuttu ışığın

Nöbetin bekleyen alır keşiğin

Beklemeli o sultanın eşiğin

Günde yüz bin kere yüzler sürmeli

 

Agâhî karıştır kanı yaş ile

Hak bulunmaz hayâl ile düş ile

Eremen menzile bu gidiş ile

Hemen aşk atına binip sürmeli

 

 

Hak Hak Diyerek

Sofi sen kendini arif sınırsın

“Benden özge arif yok yok” diyerek

Suret-i zahirde kafa sallarsın

Oturur kalkarsın “Hak Hak” diyerek

 

Gûş eyle pendimi ey sofu zade

Sen bu gönül ile kalırsın dağda

Senin gibi gezer leylek havada

Geçirir gününü “lak lak” diyerek

 

Anda körsün eğer bunda kör isen

Râh-ı erenlerden bî-haber isen

Yarın Hakk’ın divanına varırsan

Kovarlar taşraya “çık çık” diyerek

 

Tarik-ı Hakk’a gir etme tehiri

Bil Hacı Bektaş’ı fahr-ı fakiri

Sûfi kardeş pişman olup ahiri

Döversin dizini “vah vah” diyerek

 

Âgâhî’nin bu sözünde durmazsan

Ebedî kör kalın meydan görmezsen

Hacı Bektaş tarikına girmezsen

Sonra canın çıkar “hık mık” diyerek

 

 

Var

Hilebaz diyorlar azizim amma

Ne hilem ne de bir hileciğim var

Kimisine baldan lezizim amma

Kimine zehirden acılığım var

 

Yüzüm döndürmedim adu taşından

Kaynadı kazanım aşk ataşından

Değirmen döndürdüm çeşmim yaşından

Usta olmadımsa suculuğum var

 

Gâhi usta eyler gâh sucu eyler

Gâhi yara açar gâh ilaç eyler

Hasılı dost bizi eğlence eyler

Yâr ile böyle bir cilveliğim var

 

Kimisi Malikî kimi Hanbelî

Kimisi Bedevî kimi Sünbülî

Ben de Kızılbaş’ım Allah’ın kulu

Hemi de güruh-ı naciliğim var

 

Bakın şu zahide ne söylemişler

Agâhî’ye Kızılbaş’tır demişler

Hacc’a gitmez diye ta’n eylemişler

Benim ise yılda hacılığım var

 

 

Dağıdır*

Gam kasavet keder başa derildi

Anca bu yarayı bozan dağıdır

Bu dert bize ta ezelden verildi

Sinemdeki olan yürek dağıdır

 

Gönül tutulmazdın her tuzak ile

Ahir tutup bent ettiler bağ ile

Dağ vurdular dağladılar dağ ile

Dediler ki bizim yozun dağıdır

 

Gördünüz mü şu Ferhad’ın işini

Kerem sevda için çekti dişini

Ben de yaslanayım bir dağ başını

Desinler ki bu da Mecnun dağıdır

 

Dertli Kerem ile Behlül-i Dânâ

Bunlar aşk elinden oldu şuarâ

Âgâhî şuarâ oldukça amma

Saçma sapan söyler sözün dağıdır