TOPRAĞIN ALTIMI? TOPRAĞIN ÜSTÜMÜ?

6 Şubat 2023 tarihli yüreklerimizi dağlayan 11 ilimiz de çok büyük yıkımlara sebep olan depremler, başta ülkemizde olmak üzere tüm gönül coğrafyamızda acısı tarif edilemez bir mateme büründürdü hepimizi. Millet olarak tarihin en acılı günlerini yaşıyoruz. Bu hüzün yüzyıllarca unutulmaz, unutmamalıyız da. Ölen vatandaşlarımıza Allahtan rahmet, (inşallah şehittirler) yaralılara acil şifalar, depremde yakınlarını kaybedenler başta olmak üzere tüm milletimize baş sağlığı diliyorum.      

            Biz Türk milleti olarak tarih boyunca acılarla yoğrulmuş, acılarımızda yanan küllerimizden od alarak tekrar ayağa kalkmaya bağışıklığı olan büyük bir milletiz. Bu imtihanı da devlet millet el ele atlatacağız, atlatmak zorundayız.

            Gördüğümüz kadarıyla özellikle en fazla yıkımı Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş illerimiz yaşadı. özellikle bu iller başta olmak üzere bir çok ilçe, belde ve köylerimiz neredeyse yeniden imar edilecekler. Bu beldelerde binalar göçerken aynı zamanda altyapılarda çöktü.

            NELERE DİKKAT EDİLMELİ

            Kadim Türk yurdu olan bu  beldelerimiz tarihi dokusunu, şehir kültürünü ve hatıralarını canlı tutacak hassasiyetlerle imar edilmeli.

            Tarih milletlere çoğu zaman yaşadığı acılardan çeşitli fırsatlar verir; bizde bu acımızdan sonsuzluğun sahibine gidenleri geri getiremeyiz ama yaşayanlara ve özellikle gelecek nesillerimize çok güzel yaşayabilecekleri şehirler, ilçeler, beldeler ve köyler yapabiliriz.  Buna bizim ilmimiz de, fennimiz de, tecrübemiz de var. Yeter ki  acele etmeyelim, iyi planlar yapalım.

            TARİHİMİZDEN DERS ÇIKARALIM

            1999 Marmara depreminde nerede ise tamamen yıkılan Sakarya ilimiz yeniden yapıldı. Maalesef dönemin idarecileri işi aceleye getirip, plansız, programsız, çarpık kentleşmeyle gecekondu havası veren bir şehir ortaya çıkardı. Sıfırdan imar edilen şehir maalesef böyle olmamalıydı.

            1983 yılında iktidara gelen rahmetli Özal, bir yıl sonra yapılan yerel seçimlerde, başta büyükşehir belediyeleri olmak üzere, bir çok il belediye başkanlığını da kazanmıştı. Bu seçimlerin hemen ardından Özal, tüm illerde alt yapı sorununu çözmek için düğmeye bastı. Şehirler adına alınan bu olumlu karar ne yazık ki istenen ve hedeflenen ihtiyaçlara cevap veremedi. 10 yıl geçmeden yapılan bu alt yapılar ya yetersiz kaldı ya da çok fazla arızalar vererek astarı, yüzünden pahalıya mal oldu. Yıllara sarih olarak 15-20 il sonraki yıllarda maddi ve teknik imkanlara göre diğer iller sırayla çağın gerektirdiği gibi altyapıları yapılsaydı daha verimli ve ekonomik olurdu. 

            Bir elektrik direğinin bile ülkedeki serüveni idarecilerin ne kadar özensiz, plansız, programsız, baştan savma ve günü kurtarma peşinde olduklarını da gözler önüne seriyor. Bizim nesil iyi hatırlar elektrik direkleri önce ağaçtandı sonra demirden yapıldı, daha sonra beton direklere geçildi ve şimdide yer altına alınıyor. Gelişmiş ülkelerden örnek alsak ve kalıcı bir çözüm üretmeyi düşünsek bu evrimleri yaşamak zorunda kalır mıydık?

            Ve gelelim geçtiğimiz günlerde yaşadığımız deprem felaketine. Depremle ilgili tedbirlerin başında acilen ve özellikle İstanbul olmak üzere Marmara bölgesine göçü durdurmalı, geri dönüşleri teşvik etmeliyiz. Başta deprem yaşayan bu 11 ilimiz olmak üzere yeni cazibe bölgeleri oluşturmak zorundayız.

            Yeniden imar edeceğimiz illerimizi, ilçelerimizi, beldelerimizi ve köylerimizi cazibe merkezleri haline dönüştürmek akıllı şehirler kurmak çokta zor değil.

            Bir daha böyle bir felaket yaşanmaması için artık ibret ve önlem almalı, binalarımızı daha sağlam yapmalıyız. Özellikle demir bağlarını, hiç değilse kolon kiriş bağlantılarını kaynak ile bağlamaya özen gösterilmeli,   neredeyse tamamen yıkılan şehirler sil baştan yeniden kurulacak. Eskiden yapılan hatalardan ders alarak hiç olmazsa bu şehirlerde; cadde ve sokaklar daha geniş yapılarak, emniyet şeridi, bisiklet ve yaya yürüyüş yolları hatta ileride ihtiyaç duyulması halinde metro ve tramvaylar içinde alanlar planlanmalı. Her türlü afatlar da  her mahallede acil kapalı toplanma alanlarının olduğu, yeşil alanları ile yaşanabilir şehirler imar edilmelidir.

            ASIL KONU TOPRAĞIN ALTINI NASIL YAPMALIYIZ

            Yeniden imar edeceğimiz beldelerimizin altyapılarını depremlere dayanıklı tünel galeri sistemli olmalı. Bu tünel altyapıda temiz su ve pis su giderleri, elektrik ve fiber iletişim kabloları, doğal gaz hattı ve en önemlisi yağmur suyu hattı olmazsa olmazdır.

            Bu işlevsellikte yapılan altyapılı beldede çok büyük depremler de olsa, başka afetler de olsa şimdi yaşadığımız gibi haftalarca elektriksiz, susuz ve iletişimsiz kalmayız. Bunların yokluğunun nelere mal olduğunu en başta yöneticilerimiz olmak üzere hepimiz anlamış olmalıyız.

            İKLİM KRİZİ KAPIMIZDA

            İlim adamlarımız yıllardır depremler geliyor, gelecek diyerek seslerini duyurmaya çalıştılar. Maalesef bu uyarıları duymazdan geldik sonuç ortada. Başta Marmara depremi olmak üzere her bölgemiz diken üstünde. Yine ilim adamları haykırıyorlar iklim krizi gittikçe artacak. Bir taraftan kuraklık artıyor diğer taraftan seller, taşkınlar artıyor. Önce den 10 günde yağan yağmur miktarı şimdi 30-40 dakikada yağıyor. Bu da sellere, taşkınlarla afetler getiriyor. Yağmursuyu hattı bu yüzden çok daha fazla önem arz etmeye başladı. Kuraklıktan en az etkilenmemiz için yağmur suyunu, eriyen kar sularını ve taşkın sularının hatlarını iyi planlayıp mümkünse halihazırdaki barajlara ya da yeni yapacağımız su toplama alanlarına yönlendirmek zorundayız. Toplanan bu suları ihtiyaca göre ister tarımda isterseniz arıtma istasyonlarından geçirerek içme suyu olarak kullanalım. Bu uygulamaya erinde geçinde geçeceğiz depremlerle viraneye dönen illerimizde bu uygulamaya başlamalıyız.

            Özellikle taşkınları önlemek için yerleşim yerlerinin yakınlarındaki tepeler erozyonu da yavaşlatması için ağaçlandırılmalı, dere yatakları ıslah edilerek yağmursuyu hattına ulaştırılmalı.

            Bina çatılarının ve bahçelerin yağmur ve kar suları pis su rögarlarına verilmemeli (rögarlara verilen yağmur suları rögarların şişmesine sebep olur, diğer taraftan pis su arıtma maliyetini yükseltir.) yağmursuyu hattına bağlanmalı.

            Lütfen acele kararlar vermeden elimizde fırsat varken akıllı şehirler imar edelim. Yoksa ileride gelecek nesillerimize maliyeti de maneviyatı da çok zor  görevler bırakacağız.

            Depremlere karşı tedbirlerde Japonya örnek alınır ama Şili den de alacağımız çok dersler olduğu unutulmamalı.

            Acele ederek geleceğimizi karartmayalım. Modern gecekondular yapmayalım.

            Depremzedelere hizmet götüreceğimizi planlarken bilerek veya bilmeden  deprem zadeler oluşturmayalım.