Türkistan’dan Anadolu’ya Bir İrfan Yürüyüşü: Alevi Ocaklarının Doğuşu ve Tarihi Misyonu

Tunceli Munzur Üniversitesi Kurucu Rektörü Prof. Dr. Durmuş Boztuğ, kaleme aldığı “Türkistan’dan Anadolu ve Dünya’ya” başlıklı çalışmasında, Alevi Ocaklarının tarihsel kökenleri, tasavvufi İslam yorumu ve günümüze yansıyan sosyokültürel etkilerine ışık tutuyor.

Boztuğ’un analizine göre, Kerbela Faciası sonrası Ehl-i Beyt mensuplarının Türkistan-Horasan coğrafyasına göç ederek burada İslam’ın irşad faaliyetlerine devam etmeleri, Anadolu’nun manevi ve kültürel kodlarının inşasında önemli bir dönüm noktası oluşturdu. Resulullah’ın (SAV) torunlarının önderliğinde, Türkler İslam’la müşerref oldu ve bu birliktelik sonucunda Anadolu’ya taşınan inanç ve ahlak sistemi “Dört Kapı Kırk Makam” modeliyle şekillendi.

Boztuğ, özellikle 11. ve 13. yüzyıllar arasında gerçekleşen “Göç-İrşad-İskan” süreçlerinin Anadolu’yu Türkleştirme ve Müslümanlaştırmada kritik rol oynadığını belirtiyor. Bu süreçte Alevi Ocakları, dede, baba, seyit, abdal gibi kanaat önderleriyle birlikte sadece dini değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel bir misyon da üstlenmiş oldu.

Prof. Dr. Boztuğ, Alevi Ocaklarının bugünkü sayısının 100 ila 120 civarında olduğunu ve bu ocakların Osmanlı döneminde “Nakibü’l Eşraf” gibi resmi kurumlar aracılığıyla şecere kayıtlarıyla tescil edildiğini ifade ediyor.

Günümüzde küresel ayrıştırıcı politikalara karşı Hacı Bektaş Veli’nin “Yetmiş iki millete bir gözle bakın” öğretisine atıf yapan Boztuğ, milletin birlik ve beraberliği için Alevi Ocaklarının birleştirici rolüne yeniden vurgu yapılması gerektiğini vurguluyor.

Alevi Ocaklarının oluşumu bölümünde, İslam’la müşerref olan Türklerin, Türkistan-Horasan bölgesinin farklı coğrafyalarından tasavvufi gruplar olarak kanaat-inanç önderleri ile Anadolu’ya göçlerine değinilmişti. Resulullah’ın SAV Temiz-Pak Nesli Ehl-i Beyt’i ile İslam’la müşerref olan Büyük Türk Mutasavvıfları Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi (1093-1166) ve Pir Hünkar Hacı Bektaş Veli (1209-1271) tarafından “Dört Kapı Kırk Makam” Yol’u olarak tanımlanan İslam yorumu, Dört Kapı; Şeriat, Tarikat, Marifet, Hakikat Kapı’larıdır. Her bir Kapı’nın da 10’ar makamı bulunmaktadır.

1. Şeriat Kapısı
   1. İman Etmek
   2. İlim Öğrenmek
   3. Namaz Kılmak, Zekat Vermek, Oruç Tutmak, Gücü Yetince Hacc’a Gitmek, Seferberlik Olunca Kaçmamak ve Cenabetten Arınmak
   4. Helal Kazanmak ve Faizi Haram Bilmek
   5. Nikah Kıymak
   6. Hayız ve Lohusalık Hallerine Riayet Etmek
   7. Cemaat Sünnetine Riayet Etmek
   8. Şefkatli Olmak
   9. Temiz Yemek ve Temiz Giyinmek
   10.  İyiliği Emredip Kötülüğü Men Etmek
2. Tarikat Kapısı
   1. Tövbe Etmek
   2. Mürid Olmak
   3. Saç Kesmek
   4. Nefsi Olgunlaştırmak için Güç ve Gayret Sarf Etmek, Elinden Geleni Yapmak
   5. Hizmet Etmek
   6. Allah’dan Korkmak
   7. Ümitvar Olmak
   8. Hırka, Zenbil, Makas, Seccade, Tesbih Sahibi Olmak
   9. Nasihat ve Muhabbet Sahibi Olmak
   10.  Yüce Allah’ın Varlığı Karşısında Kendini Fakir Görmek
   11. Marifet Kapısı
       1. Edep Sahibi Olmak
       2. Korku Sahibi Olmak
       3. Haramdan Sakınmak, Takva sahibi Olmak
       4. Sabır sahibi Olmak
       5. Utanma Duygusuna Sahip Olmak
       6. Cömert Olmak
       7. İlim Sahibi Olmak
       8. Ben’likten Geçip kendini Allah’a Vermek
       9. Allah’ı Bilmek ve Ma’rifet sahibi Olmak
       10.  Kendini Bilmek
3. Hakikat Kapısı
   1. Toprak Gibi Mütevazi ve Verimli Olmak
   2. Bütün Herkese Aynı Gözle bakmak, Ayıplamamak
   3. Elinden Gelen Her İyiliği yapmak ve Yerine Getirmek
   4. Dünyadaki Her Şeyin ve Herkesin Kendisinden Güven Duymasını Sağlamak
   5. Mülkün Mutlak sahibi Allah’a Karşı İtaakkar Olmak
   6. Sohbet Etmek ve Hakikat Sırlarını Söylemek
   7. Allah’a Ulaşmak İçin Manevi Yolculuğa Çıkmak
   8. Sır Saklamak
   9. Allah’a Yalvarıp yakarmak
   10.  Allah’ın varlığını Müşahade Etmek ve O’na Ulaşmaktır.

1. İman Etmek
2. İlim Öğrenmek
3. Namaz Kılmak, Zekat Vermek, Oruç Tutmak, Gücü Yetince Hacc’a Gitmek, Seferberlik Olunca Kaçmamak ve Cenabetten Arınmak
4. Helal Kazanmak ve Faizi Haram Bilmek
5. Nikah Kıymak
6. Hayız ve Lohusalık Hallerine Riayet Etmek
7. Cemaat Sünnetine Riayet Etmek
8. Şefkatli Olmak
9. Temiz Yemek ve Temiz Giyinmek
10.  İyiliği Emredip Kötülüğü Men Etmek

1. Tövbe Etmek
2. Mürid Olmak
3. Saç Kesmek
4. Nefsi Olgunlaştırmak için Güç ve Gayret Sarf Etmek, Elinden Geleni Yapmak
5. Hizmet Etmek
6. Allah’dan Korkmak
7. Ümitvar Olmak
8. Hırka, Zenbil, Makas, Seccade, Tesbih Sahibi Olmak
9. Nasihat ve Muhabbet Sahibi Olmak
10.  Yüce Allah’ın Varlığı Karşısında Kendini Fakir Görmek
11. Marifet Kapısı
    1. Edep Sahibi Olmak
    2. Korku Sahibi Olmak
    3. Haramdan Sakınmak, Takva sahibi Olmak
    4. Sabır sahibi Olmak
    5. Utanma Duygusuna Sahip Olmak
    6. Cömert Olmak
    7. İlim Sahibi Olmak
    8. Ben’likten Geçip kendini Allah’a Vermek
    9. Allah’ı Bilmek ve Ma’rifet sahibi Olmak
    10.  Kendini Bilmek

1. Edep Sahibi Olmak
2. Korku Sahibi Olmak
3. Haramdan Sakınmak, Takva sahibi Olmak
4. Sabır sahibi Olmak
5. Utanma Duygusuna Sahip Olmak
6. Cömert Olmak
7. İlim Sahibi Olmak
8. Ben’likten Geçip kendini Allah’a Vermek
9. Allah’ı Bilmek ve Ma’rifet sahibi Olmak
10.  Kendini Bilmek

1. Toprak Gibi Mütevazi ve Verimli Olmak
2. Bütün Herkese Aynı Gözle bakmak, Ayıplamamak
3. Elinden Gelen Her İyiliği yapmak ve Yerine Getirmek
4. Dünyadaki Her Şeyin ve Herkesin Kendisinden Güven Duymasını Sağlamak
5. Mülkün Mutlak sahibi Allah’a Karşı İtaakkar Olmak
6. Sohbet Etmek ve Hakikat Sırlarını Söylemek
7. Allah’a Ulaşmak İçin Manevi Yolculuğa Çıkmak
8. Sır Saklamak
9. Allah’a Yalvarıp yakarmak
10.  Allah’ın varlığını Müşahade Etmek ve O’na Ulaşmaktır.

Boztuğ’un çalışması, tarihsel bağlamda Alevi inancının derinliğini ve bu inanç sisteminin Türk milletinin kültürel dokusundaki yeri ve önemini ortaya koyarak önemli bir boşluğu dolduruyor.