YEDİ TEKKE DOLAŞTIRMA GELENEĞİ.

Sivas’ta unutulmaya başlamış bir gelenek yedi tekke dolaştırma, bu geleneği araştırmam için hatırlatma yapan ve bilgi veren Ahmet Turan KEBABÇI abime teşekkür ederim. Bu konuyu araştırırken aşağıdaki türbelerin tamamının dolaşıldığını, yedi tekke dolaşan kişilerin ne amaçla “ziyaret, hastalık” için mi yoksa Sivas’ı tanıtmak için mi dolaştığı önemli.

         Sivas dışından Sivas’a ziyarete gelen misafir, hasta olan kişilerin kendilerinin tayin ettiği bir sıralama yaparak gezdiği ama genelde:

ABDÜLVAHHAB GAZİ TÜRBESİ

AHİ EMİR AHMET TÜRBESİ

ALİ BABA TÜRBESİ

ARAB EVLİYASI”UYKU EVLİYASI” TÜRBESİ

ARAB ŞEYH TÜRBESİ

ŞEYH ÇOBAN TÜRBESİ

ÇELTEK BABA’NIN KARDEŞİ TÜRBESİ VEYA BUN BABA TÜRBESİ

İHRAMCIZADE İSMAİL HAKKI TOPRAK TÜRBESİ VEYA ŞEMS-İ SİVASİ TÜRBESİ

           Şeklinde sıralanmaktadır. Aşağıda isimlerini, hayatlarını, kerametlerini ve ziyarete gidenlerin ziyaret sebeplerini yazmaya çalıştım.

Bu geleneği unutturmamak ve hatırlatmak, buna benzer geleneklerimizin devam etmesini bizlere nasıl ulaştı ise bizden sonra ki kuşaklara da ulaşması dileklerimle.

1. Abdülvahhab Gazi Kimliği : VIII. yüzyılda yaşamıştır. Asıl adı Abdülvehhab bin Buht-üs-Sünevî olan Arap’tır. Peygamberimizin sancaktarı ve Battal Gazi’nin silah arkadaşıdır. Ahmet Turan Gazi ile birlikte şehit olduğu, akarsuyun cesetini şimdiki mevkie getirdiği, bir rüya sonrası yerinin tespit edildiği anlatılır. Türbesi Yukarıtekke mevkiindedir. Sivas’tan başka İznik, Elazığ’ın Kale köyü, Bayburt, Akşehir gibi beldelerde kabir veya makamları vardır.

Kerametleri : 1939 Erzincan depreminde türbesinden çıkıp gökyüzündeki kırmızı bulutları eliyle uzaklaştırarak, Sivas’ı zelzeleden korur. 93 Harbinde (1877/1878) diğer erenlerle birlikte uzun cübbesi ve yeşil sarığıyla, Anadolu’nun içlerine doğru ilerleyen Rusların karşısına çıkarak onları durdurur. Cami imamının rüyasına girerek, camiden eşya çalan hırsızı ihbar eder ve yakalanmasını sağlar.

Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Her türlü dileği olanlar, ev sahibi olmak isteyenler, sünnet olacak çocuklar.

2. Ahi Emir Ahmet Kimliği : XIII. yüzyılın ikinci yarısı ile XIV. yüzyılın ilk yarısında yaşamıştır. Ailesi, Horasan’dan gelip Bayburt’a yerleşmiştir. Sivas’ta Ahi teşkilatının en önemli temsilcilerindendir. Mevlevî’dir. Türbesi Paşabey Mahallesindedir.

Kerametleri : Emir Ahmet şöyle hikâye etti ki:” Gençliğimde Mevlana hazretlerinin güzel şöhreti ağızdan ağza Bayburt’a ulaşınca ve onun hal ve kal inin yüceliğini seyyahlar anlatınca, ben de babamdan müsaade dileyip Konya’ya gitmek ve o hazretin elini öpmek şerefine nail olmak hevesi uyandı. Fakat annem ve babam müsaade etmediler. Ben niçin olmasın diyerek gitme zamanını düşünüyordum. Bir gece son derece arzu ve aşkla kalktım, birkaç rekât hacet namazı kıldım ve tanrının nimet ihsan etmesi, yardımcım olurda sürüden ayrılıp o ziyaretle müşerref olurum ümidi ile kırk defa Enam Suresi’ni okudum. Sabaha yakın başımı koyup uykuya daldığım vakit rüyamda müritlerden ve seyyahlardan işittiğim şekilde Mevlana’yı gördüm. Mevlana, ferace giymiş duman renginde bir sarık başına sarmış olduğu halde evimize giriyordu. Ben daha önce koşarak baş koydum, yüzümü onun ayaklarına sürdüm ve yalvarıp yakardım. O bir dosttan makas istedi, saçlarımı kesti, yüzümü öptü ve birkaç defa ”Tanrı mübarek etsin. ”dedikten sonra, ”Bu, mesnevi şeyhidir.” buyurdu. Ben sevincimden uyandığım vakit, kesilmiş saçlarımı yastığın üzerinde buldum. Bu vaziyetten dolayı bende bir şaşkınlık belirdi. O zevkin şevkinden birkaç gün deli gibi dağlarda dolandım. Nihayet büyük bir posta oturma merasimi yaparak ferace giydim. Ondan sonra muhtelif şeylerden hazırlanmış olan güzel bir armağanı Mevlana’ya gönderip kendi halimi bildirdim. Bunun üzerine Mevlana hilafet şeceresini gönderip bu kulu müritliğe kabul etti. ” (1) Eflaki; 1986)

Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : İşlerinin iyi gitmesini isteyen esnaf, çeşitli dileği olanlar, hasta ve huysuz çocuğunu yedi tekke dolaştıranlar

3. Ali Baba Kimliği : XVI. yüzyılda yaşamıştır. Mezarı, Ali Baba Mahallesindeki kendi adıyla bilinen camidedir. Soyca, Horasan erenlerinden olduğu söylenir. Ali Baba-i Kebir olarak bilinir.

 Kerametleri : Padişahın “Dünyanın en iyi üç nesnesi nedir ?” sorusuna Ali Baba; “Yemek, içmek, yellenmek” der. Öfkelenen padişah önce onu hapse attırır ancak ilerleyen birkaç gün içinde ona haklı bulur ve birkaç köyü kendisine bağışlar.

Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Başı ağrıyanlar, ağzı çarpılanlar, korkanlar, yedi tekke dolaşanlar.

4. Arap Evliyası /Uyku Evliyası Kimliği : Türbesi Ece mahallesindedir. Hayatı hakkında bilgi yoktur. Bağdatlı olduğu, Abdülkadir Geylanî’nin soyundan olduğu söylenir.

Kerametleri : Cesetinin toprak altında kaldığı yer, zamanla çöplük olarak kullanılmış, mahalleli bir miralayın rüyasına girerek kendisini oradan çıkarttırmıştır. Türbesinden çıkarak zaman zaman mahalle sakinlerinin gözüne görünüp hayır dualar etmiştir.

 Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Uyuyamayanlar, ağlaması durmayan çocuklar, yedi tekke gezenler,

5. Arap Şeyhi Kimliği : Mezarı Paşabey Mahallesindedir. Asıl adı Şeyh Abdullah el-Haşimî el Mekkî’dir. Hz. Muhammed soyundan olup rifaî şeyhidir. Sivas Kongresine katılmıştır. 1922’de öldüğünde 100 yaşından fazladır.

            Kerametleri : Halk arasındaki itibarını teyit etmek için yanan fırın içine    girmesi gibi, burhan törenleri yapılması tarafından istenmiştir. Seyyid Abdullah Hâşimî el Mekki (Arap Şeyh) Hazretlerinin burhan törenlerinde müritlerine bıçak ve şiş vurma ateş ile iştigal etme vb. birçok burhandan izinli olması O’nun kıymetinin artmasına da sebep olmuştur.

1- Arap Şeyh Hazretleri Hakk’a yürümeden kırk gün önce memleketlerine dönen gaziler, onunla savaşta beraber çarpıştıklarını halka ayan edince, “Artık gitme vaktimiz geldi” buyurmuşlar ve kırk gün sonra bu dünyayı terk etmişlerdir.

2- Arap Şeyh, cenazesini yıkamayı vasiyet ettiği Ahmet Hoca ile çok yakın ve iyi dost­turlar. Arap Şeyh, Hakk’a yürüdüğünde, Ahmet Hoca, cenazeyi yıkamaya başlar. İçinden,

“Ermiş diyorlardı...” Sözünü geçirince serçe parmağını Arap Şeyh tu­tar ve bırakmaz. Uğraşmasına rağmen parmağını cenazenin elinden kurtara­mayan hocanın telaşı üzerine, orada bulunanların okumaları sayesine parma­ğını kurtarır.

3- Arap Şeyh Hazretlerine Hanımı Halime Hanım sordu ki;

—Efendim, Mustafa Kemal isimli kişi yurdu kurtarmak için faaliyetlerde bulunuyor, başarabilecek mi?

—Evet, fakat kadın ve kızlarımızın başlarını da açacaktır.

—Yardım etmeyelim mi?

—Hayır, ona yardım edin. Çünkü bu millet devletsiz kalmasın.

4-İstanbul’a geldiğinde velayetine delil olarak bir keramet göstermesi talep edilince bir çocukla bir fırına girmiş ve bir müddet sonra çocukla beraber çıkmıştır. Çocuğa sorulduğunda,

—Dede içeride namaz kıldı bende çiçekli bahçede oynadım, demiştir.

Daha sonra o fırını bir daha yakamamışlardır.

 Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Aile geçimsizliği olanlar, felçliler, diğer hastalar ve yedi tekke gezenler.

6. Şeyh Çoban Kimliği : Türbesi Şeyh Çoban Mahallesindedir. Türbede Şeyh Çoban’ın sandukasının haricinde bir sanduka daha vardır. XII. yüzyılda yaşadığı sanılan Şeyh Çoban’ın asıl adı Şeyh Hüseyin Raî’dir. Babasının çok sayıdaki sığırını güttüğü için raî “çoban” olarak tanınmıştır. Büyük mutasavvıf Ebü’l-Vefa’nın yedinci halifesidir. İslam dinini yaymak ve gönüller fethetmek için Horasan’dan Sivas’a gelen bir Alperen olduğu söylenir.

Kerametleri : Mezarının başında bulunan tokmak, bir savaş çıktığından ortadan kayboluyormuş. Bu tokmak Gökmedrese’ye götürülmüş daha sonra tamamen kaybolmuştur.

Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Hastalar, çocuğu olmayanlar, felçliler, işinde bereket umanlar

7. Çeltek Baba’nın Kardeşi Kimliği : Türbesi Eski Paşa Hamamının yanındadır. Halkın ifadesine göre Çeltek köyündeki Çeltek babanın ağabeyidir. Burada şehit düşmüştür.

Kerametleri : Komşuların rüyasına girerek, türbenin temiz tutulmasını istemiştir.

Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Felç ve sara hasatları, başı ağrıyanlar.

8. Süt Evliyası Kimliği : Demircilerardı Mahallesindedir. Türbede toplam dört sanduka vardır. Velinin kimliği hakkında bilgimiz yoktur.

 Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Doğum sonrası göğsüne süt gelmeyen hanımlar.

9. Bun Baba Kimliği : Türbesi Sosyal Sigortalar Kurumu Hastanesinin bahçesindedir. Mezarın baş ve ayak kısmında XIII-XIV. yüzyıla ait iki şahide bulunmaktadır. Kim olduğu hakkında bilgimiz yoktur. Halk, Bun Baba söyleyişinin yanında Mum Baba, Bum Baba Bön Baba ve Dön Baba da demektedir.

 Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Sıkıntısı ve dilekleri olanlar.

10. İhramcızade İsmail Hakkı Toprak Kimliği : Nakşibendi şeyhidir. 1881-1969 yıllarında yaşamıştır. Mezarı Ulucami avlusundadır. Yare Yadıgâr adlı bir mevlit kitabı vardır.

Kerametleri : Sivas’ta iken Tokat-Amasya yolunda olan trafik kazasını bilmiştir.

Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri :

11. Şemseddin Sivasî Kimliği : 1520’de Zile’de doğmuş, 1597’de Sivas’ta vefat etmiştir. Asıl adı Ebü’s-Sena Şeyh Şemseddin Ahmed Es-Sivasî’dir. Sivas’ta “Karaşems” olarak bilinir. Babası Ebulbereket Mehmet Efendi, Halvetî tarikatindendir. Kendisi de Halvetiye tarikatinin Şemsiye kolunu kurmuştur. Sivasî, Amasya, Tokat ve İstanbul’da ilim ve tarikat yolunda mesafeler almış, müderrisliğe kadar yükselmiştir. Manzum ve mensur 30 eseri vardır.Meydan Camii avlusundaki bugünkü türbe 1600’de yapılmıştır. Türbede diğer aile fertlerine ait yirmi sanduka bulunmaktadır. Sivas’ta yakın zamana kadar, Hacc’a gidenler Şemseddin Sivasî’nin türbesi önünden uğurlanırdı.

                   Ziyaret edenler ve ziyaret sebepleri : Hasta çocuklar, dilek sahipleri. (3)

               İnsanlar, yatırları yalnız hacet ve dileklerinin Allah tarafından kabul edilmesi için değil, aynı zamanda çeşitli hastalıklardan kurtulmak maksadıyla da ziyaret ederler. Türbede yatan zatın özelliğini kerametleri, yaşayışı, yaşadığı devir, tarikatı belirtmekle beraber halkın ziyaret amacı da onun diğer ulu kişilerden farklı yönünü ortaya koyar.

             Bu zatların halkın gönlüne taht kurmalarında, onların hayattayken gösterdikleri birtakım olağanüstülüklerin yani kerametlerin rolü büyüktür. Ne var ki hepsinin keramet sahibi olduğunu söylememiz mümkün değildir.

             Bir kısmı hakkında bilgi bulunmamakla beraber halk onun yattığı yeri kutsal, içinde yatanı aziz ve mübarek bilmiş, hakkında menkıbeleri dile getirmiştir.

                 Tekkelerin ziyaret edilmeleri, onların vasıtasıyla Allah’tan şifa ummaları geleneği Anadolu’da yüz yıllardır sürdürülen bir gelenektir.

            Ancak günümüzde, tekkelerde yapılan bu ziyaretler pek azalmıştır. Buna rağmen yatırların toplum üzerindeki etkileri hâlâ sürmektedir. Halk, gerek şehir merkezinde, ilçe, köy veya yüksekçe bir tepede mekan tutmuş olan mübarek şahısların o beldenin koruyucuları olduğuna, inancı tamdır.

            Bu sebepten ne kadar ziyaretlerde azalsa da dinimiz gereği mezarlık ve Türbelere ziyaretlerimiz devem edecektir.

Saygılarımla…

KAYNAKÇA:

             1-Eflaki, Ahmet (1986), Ariflerin Menkıbeleri, İstanbul

            2-Kaya, Doğan ”Sivas’ta Yatırları”
           3-ALTUNTAŞ İsmail Hakkı Gavs-ül Âzam İhramcızâde İsmail Hakkı Toprak Sivasî Nakşi Haki Tarikati İlm-i Ledün Sırları [Kitap]. - İstanbul : Gözde Matbaa, 2007.